9 de diciembre de 2011

Recuperar la arquitectura.

El objetivo de la arquitectura es la obtención de espacios saludables y confortables. No entro en el concepto de confort, difícil de describir, pero que en general entendemos. Este objetivo se alcanza modificando las condiciones del medio, que solo coinciden con el confort en algunas ocasiones. Es decir, la arquitectura sirve para protegerse de las inclemencias del tiempo (cuando las haya). Sirve para resguardarnos de la intemperie. Este es el objetivo principal. Además se han ido incorporando, a lo largo de la historia, otras cuestiones, como la necesidad de contar como somos o como queremos que nos vean, y que ha hecho que la arquitectura sea uno de las manifestaciones más importantes de la cultura de los pueblos. Pero estos aspectos los voy a dejara para otros apuntes, y me voy a centrar en el objetivo fundamental, la función de la arquitectura.
Con la evolución del conocimiento de los hombres, y sus avances tecnológicos, ha ido variando la manera de lograr este objetivo fundamental.
Tradicionalmente, y hasta hace muy poco, los hombres para protegerse de la intemperie, han utilizado los medios que les ofrecía el entorno inmediato, y las condiciones más favorables que el clima les brindaba en cada momento. De esta manera empleaban materiales naturales cercanos, accesibles y en general sanos, y por otro lado han expuesto al sol los edificios cuando era necesario para calentarse, se han protegido contra los vientos cuando estos eran desfavorables, se han abierto a las brisas cuando estas eran necesarias y beneficiosas, etc…
Con la llegada de las fuentes fósiles de energía, se han ido sustituyendo estas estrategias “naturales” por sistemas que consiguen el confort a base de quemar estos combustibles, que eran baratos, y parecían ilimitados. Y con la llegada de la industria de la construcción, y la especialización de los oficios, los materiales empleados en la construcción de nuestras viviendas, han ido alejándose de la naturaleza, y del entorno cercano, y se han ido incorporando nuevos materiales sintéticos, procedentes de transformaciones industriales.
Fuimos tan optimistas con la tecnología y las energías fósiles, que construimos espacios, sin tener en cuenta las condiciones climáticas en las que se implantaban. Algunos edificios de oficinas, intentaban crear un ambiente independiente del exterior, pero totalmente acristalados, lo que suponía la incorporación de instalaciones de climatización que para obtener la temperatura de confort los días soleados, creaba corrientes de aire que hacia imposible su utilización (y claro no se podían abrir las ventanas). En otros edificios, la combinación entre los sistemas de climatización excesivos y la utilización de materiales sintéticos no muy saludables, consiguió que sus ocupantes, tuvieran constantemente problemas de salud. Algunos de estos edificios tuvieron que cerrarse definitivamente. (síndrome del edificio enfermo)
Según fueron pasando los años, los combustibles empezaron a encarecer (en parte por que no eran tan ilimitados como parecía ...) y más recientemente se ha visto que, la quema masiva de estos combustibles esta creando un grave problema al planeta, con el famoso efecto invernadero, por el CO2 que genera. Además se han empezado a descubrir (más bien a salir a la luz pública), problemas que algunos materiales provocan directamente en nuestra salud (podemos recordar los casos del fibrocemento, de los formaldehídos, etc
En esta situación, debemos pensar en recuperar la arquitectura (algunos nunca la perdieron). Esto significa construir espacios saludables y confortables (no solo delimitar espacios para su venta), y hacerlo, acercándonos más a la naturaleza (aprendiendo de ella), aprovechando las condiciones que nos brinda el entorno, utilizando estrategias basadas en el conocimiento de l entorno, y pensando los materiales que utilizamos, no solo por sus condiciones técnicas, sino también por el efecto que producen sobre las personas.
Esto es lo que esta empezando a hacer lo que llamamos arquitectura bioclimática o bioconstrucción, o ecoarquitectura, o como queramos llamarlo. Y creo que es la única manera de recuperar el objetivo fundamental de la arquitectura, de recuperar la arquitectura.
En próximos apuntes, comentaré lo que entiendo yo por bioconstrucción o arquitectura bioclimática.


Recuperar a arquitectura.
O obxectivo da arquitectura é a obtención de espazos saudables e confortables. (Non entro no concepto de confort, difícil de describir, pero que en xeral entendemos). Este obxectivo alcánzase modificando as condicións do medio, que só coinciden co confort nalgunhas ocasións. É dicir, a arquitectura serve para protexerse das inclemencias do tempo (cando as haxa). Serve para resgardarnos da intemperie. Este é o obxectivo principal. Ademais fóronse incorporando, ao longo da historia, outras cuestións, como a necesidade de contar como somos ou como queremos que nos vexan, e que fixo que a arquitectura sexa unha das manifestacións máis importantes da cultura dos pobos. Pero estes aspectos os vou a deixase para outros apuntamentos, e voume a centrar no obxectivo fundamental, a función da arquitectura.
Coa evolución do coñecemento dos homes, e os seus avances tecnolóxicos, foi variando o xeito de lograr este obxectivo fundamental.
Tradicionalmente, e ata hai moi pouco, os homes para protexerse da intemperie, utilizaron os medios que lles ofrecía o ámbito inmediato, e as condicións máis favorables que o clima lles brindaba en cada momento. Deste xeito empregaban materiais naturais próximos, accesibles e en xeral sans, e por outro lado expuxeron ao sol os edificios cando era necesario para quentarse, protexéronse contra os ventos cando estes eran desfavorables, abríronse ás brisas cando estas eran necesarias e beneficiosas, etc...
Coa chegada das fontes fósiles de enerxía, fóronse substituíndo estas estratexias "naturais" por sistemas que conseguen o confort a base de queimar estes combustibles, que eran baratos, e parecían ilimitados. E coa chegada da industria da construción, e a especialización dos oficios, os materiais empregados na construción das nosas vivendas, foron afastándose da natureza, e do ámbito próximo, e fóronse incorporando novos materiais sintéticos, procedentes de transformacións industriais.
Fomos tan optimistas coa tecnoloxía e as enerxías fósiles, que construímos espazos, sen ter en conta as condicións climáticas nas que se implantaban. Algúns edificios de oficinas, intentaban crear un ambiente independente do exterior, pero totalmente acritalado, o que supoñía a incorporación de instalacións de climatización que para obter a temperatura de confort os días soleados, creaba correntes de aire que facía imposible a súa utilización (e claro, non se podían abrir as ventás). Noutros edificios, a combinación entre os sistemas de climatización excesivos e a utilización de materiais sintéticos non moi saudables, conseguiu que os seus ocupantes, tivesen constantemente problemas de saúde. Algúns destes edificios tiveron que pecharse definitivamente. (síndrome del edificio enfermo)
Segundo foron pasando os anos, os combustibles empezaron a encarecer (en parte por que non eran tan ilimitados como parecía...) e máis recentemente viuse que, a queima masiva destes combustibles esta creando un grave problema ao planeta, co famoso efecto invernadoiro, polo CO2 que xera. Ademais empezáronse a descubrir (máis ben a saír á luz pública), problemas que algúns materiais provocan directamente na nosa saúde (podemos recordar os casos do fibrocemento, dos formaldehidos, etc
Nesta situación, debemos pensar en recuperar a arquitectura (algúns nunca a perderon). Isto significa construír espazos saudables e confortables (non só delimitar espazos para a súa venda), e facelo, achegándonos máis á natureza (aprendendo dela), aproveitando as condicións que nos brinda o entorno, utilizando estratexias baseadas no coñecemento do medio, e pensando os materiais que utilizamos, non solo polas súas condicións técnicas, senón tamén polo efecto que producen sobre as persoas.
Isto é o que esta empezando a facer o que chamamos arquitectura bioclimática ou bioconstrucción, ou ecoarquitectura, ou como queiramos chamalo. E creo que é o único xeito de recuperar o obxectivo fundamental da arquitectura, de recuperar a arquitectura.
En próximos apuntamentos, comentarei o que entendo eu por bioconstrucción ou arquitectura bioclimática.